Yedinci Yargı Paketi’nin Arabuluculuğa İlişkin Maddeleri

Yedinci Yargı Paketi olarak açıklanan, 05 Nisan 2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7445 Sayılı İcra İflas Kanunu Ve Bazı Kanunlarda Değı̇şı̇klı̇k Yapılmasına Daı̇r Kanun ile Arabuluculuk alanında birçok önemli düzenleme yapıldı. Bu kanunun bazı maddeleri Resmi Gazete’de yayımlandığı tarih olan 05 Nisan 2023 tarihinde yürürlüğe girerken bazı maddeleri ise 1 Eylül 2023 tarihinde yürürlüğe girecektir. Paketin içindeki Arabuluculuğu ilgilendiren maddelere ve hangi maddenin ne zaman yürürlüğe girdiğini ya da gireceğine tek tek değineceğim.

İlgili yasanın arabuluculuğu ilgilendiren ilk maddesi 31. Madde olup, bu madde ile 6102 sayılı Kanunun 5/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan “… paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında”  ibaresi “…para olan alacak, tazminat, itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarında ”  şeklinde değiştirilmiş ve yıllardır tartışmalı olan itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davalarının dava şartı ticari arabulucuğa tabi olduğu kabul edilerek tartışmaya son verilmiştir. Bu maddenin yürürlük tarihi 1 Eylül 2023’dür.

32. Otuz İkinci maddeyle, 6325 Sayılı Arabuluculuk Kanunu’nun 17/3. Maddesine Arabuluculuk faaliyeti sonunda düzenlenen tutanağa, faaliyetin sonuçlanması dışında hangi hususların yazılacağına taraflar karar verir. Arabulucu, bu tutanak ve sonuçları konusunda taraflara gerekli açıklamaları yapar ve taraflar hazır değilse her türlü iletişim vasıtasını kullanarak hazır bulunmayan tarafları bilgilendirir” İfadesi eklenmiştir. Bu maddenin yürürlük tarihi 5 Nisan 2023’dür.
33. Otuz üçüncü Madde, Türkiye’nin de ilk imzacılarından olduğu Singapur Sözleşmesi kapsamında arabuluculuk sonucu düzenlenen sulh anlaşma belgelerinin yerine getirilmesi için icra edilebilirlik şerhinin Asliye Ticaret Mahkemesi’nden alınmasının zorunlu olduğunu, İcra edilebilirlik şerhinin tarafların kararlaştırdıkları yer mahkemesinden, kararlaştırdıkları yer yoksa sırasıyla karşı tarafın Türkiye’deki yerleşim yeri mahkemesinden, sakin olduğu yer mahkemesinden, Türkiye’de yerleşim yeri veya sakin olduğu bir yer mevcut değilse Ankara, İstanbul veya İzmir mahkemelerinden birinden istenebileceğini düzenliyor. Bu maddeye göre İcra edilebilirlik şerhinin verilmesine ilişkin inceleme dosya üzerinden, Sözleşme hükümleri ile 18 inci madde hükmüne göre yapılır. Mahkeme, gerektiğinde gerekçesini de göstererek duruşma açabilir. Bu maddenin yürürlük tarihi 5 Nisan 2023’dür.
34. Otuz Dördüncü madde ile 6325 Sayılı Arabuluculuk Kanunu’nun 17/B maddesine “Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklar arabuluculuğa elverişlidir” hükmü eklenmiştir. Bu düzenleme çok önemli olup, uygulaması en çok merak edilen maddedir. Bu madde gereği, tarafların yazılı olarak kararlaştırması ve arabulucunun bu kararı tutanak altına alması halinde arabulucunun talebiyle, arabuluculuk süreciyle sınırlı olmak ve konulduğu tarihten itibaren üç ayı geçmemek üzere tasarruf yetkisinin kısıtlandığına dair tapu siciline şerh verilecek. Bu şerh, tarafların anlaşamaması veya tarafların şerhin kaldırılması konusunda anlaşması halinde arabulucunun talebiyle, üç aylık sürenin sonunda ise kendiliğinden kalkacaktır.

Arabuluculuk süreci, tarafların anlaşması ile sonlanırsa anlaşma belgesi, taşınmazın devri veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasıyla ilgili olarak kanunlarda yer alan sınırlamalar ile usul ve esaslar gözetilmek suretiyle düzenlenmelidir.

Anlaşma belgesine icra edilebilirliğine ilişkin şerhinin alınması zorunlu tutulmuştur. Bu şerh, taşınmazın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemesi’nden alınır. İcra edilebilirlik şerhinde mahkemenin neye dikkat edeceği de ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş, Anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerhin verilmesiyle ilgili diğer hususlar hakkında 18 inci madde hükmünün uygulanacağını belirtilmiştir. Diğer arabuluculuk anlaşmalarında Sulh Hukuk Mahkemesi yalnızca, anlaşmanın içeriğinin arabulucuğa elverişli olup olmadığı ve cebri icraya elverişli olup olmadığına dair inceleme yaparken,  Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklarda yapılan anlaşmada ise, Sulh Hukuk Mahkemesi yapacağı incelemede anlaşma içeriğini, arabuluculuğa ve cebri icraya elverişli olup olmadığı ve taşınmazın devri veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasıyla ilgili olarak kanunlarda yer alan sınırlamalar ile usul ve esaslara uyulup uyulmadığı yönünden denetler; bu kapsamda kurum veya kuruluşlardan bilgi veya belge talep edebilir ve gerektiğinde duruşma açabilir.  Tabi bu incelemeler, icra edilebilirlik şerhinin alınmasının uzun süreceği anlamına geliyor. Bu maddenin de yürürlük tarihi 1 Eylül 2023’dür.

Otuz Beşinci Madde ile 6325 sayılı Arabuluculuk Kanunu’nun 18. Maddesinin 4. Fıkrası ” Kanunlarda icra edilebilirlik şerhi alınmasının zorunlu kılındığı haller hariç, taraflar ve avukatları ile arabulucunun, ticari uyuşmazlıklar bakımından ise avukatlar ile arabulucunun birlikte imzaladıkları anlaşma belgesi, icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır” olarak değiştirilmiştir. Sadece ticari uyuşmazlıklar için bu hükmün getirildiği, iş ve tüketici uyuşmazlıkları için ise yine tüm asil ve vekillerin imzası olmadan imzalanan anlaşma belgelerine icra edilebilirlik şerhi gerekeceği unutulmamalıdır. Bu maddenin yürürlük tarihi 5 Nisan 2023’dür.

36. Otuz Altıncı Madde arabulucunun, avukatları olsa dahi taraf asilleri bilgilendirme yükümlüğünün olduğunu ayrıca Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından sonra, başvuran taraf aleyhine uyuşmazlık konusuyla ilgili olarak icra takibi yapılması durumunda, başvuran tarafın bu takibe karşı son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içinde 2004 sayılı Kanunun 72 nci maddesi uyarınca menfi tespit davası açması ve talep etmesi halinde 2004 sayılı Kanunun 72 nci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin anlamı, alacağın %15’i oranında teminat yatırdığında mahkemeden ihtiyati tedbir alınabilir.

2004 Sayılı İcra İflas Kanunun 72/2 md “ İcra takibinden önce açılan menfi tesbit davasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir”

Bu maddenin yürürlük tarihi 1 Eylül 2023’dür.

37. Otuz Yedinci Madde 6325 sayılı Kanuna 18/A maddesinden sonra gelmek üzere, bazı davaların açılmadan önce arabuluculuğa başvurunun zorunlu olduğu eklenmiştir. Bunlar ;

1. a) Kiralanan taşınmazların 2004 sayılı Kanuna göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler hariç olmak üzere (Kira Bedelinin Ödenmemesine Dayanan İlamsız Tahliye ve Kira Süresinin Bitmesine Dayanan İlamsız Tahliye) kira ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklar

1. b) Taşınır ve taşınmazların paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin uyuşmazlıklar

1. c) 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan kaynaklanan uyuşmazlıklar

ç)  Komşu hakkından kaynaklanan uyuşmazlıklar (TMK 737-750 md)

Arabuluculuk süreci sonunda tarafların anlaşması halinde anlaşma belgesi, taşınmazla ilgili olarak kanunlarda yer alan sınırlamalar ile usul ve esaslar gözetilmek suretiyle düzenlenir.

Bu madde kapsamında düzenlenen anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerhin alınması zorunlu olup bu şerh taşınmazla ilgili anlaşma belgeleri bakımından taşınmazın bulunduğu yer, diğer anlaşma belgeleri bakımından ise arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden alınır.

Mahkeme taşınmazla ilgili anlaşma belgeleri bakımından yapacağı incelemede anlaşma içeriğini, arabuluculuğa ve cebri icraya elverişli olup olmadığı ve taşınmazla ilgili olarak kanunlarda yer alan sınırlamalar ile usul ve esaslara uyulup uyulmadığı yönünden denetler; bu kapsamda kurum veya kuruluşlardan bilgi veya belge talep edebilir ve gerektiğinde duruşma açabilir.  Anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerhin verilmesiyle ilgili diğer hususlarda yine 18 inci madde hükmü uygulanacaktır. Bu maddenin yürürlük tarihi 1 Eylül 2023’dür.

38. Otuz Sekizinci Madde, bu kanunda düzenlenen arabuluculuğa ilişkin hükümlerin, ilk derece ya da BAM ve Yargıtay’da devam eden davalar için uygulanmayacağını düzenlemiştir.

İtirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davaları konusunda sadece ticari uyuşmazlıklar konusunda değil, iş davaları konusunda da tartışmalara son verilmiş olup, 41. Madde ile 7036 Sayılı İş Mahkemeleri 3 üncü maddesinin birinci fıkrasına “Bu alacak ve tazminatla ilgili itirazın iptali, menfi tespit ve istirdat davaları hakkında birinci cümle hükmü uygulanır.” Hükmü eklenmiştir. Bu maddenin yürürlük tarihi 1 Eylül 2023’dür.

Yine 5 Nisan 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7442 Sayılı Orman Kanunu Ve Bazı Kanunlarda Değı̇şı̇klı̇k Yapılmasına Daı̇r Kanun’un 3. Maddesinin ( e )  bendinde “Tarımsal üretim sözleşmesinden doğan davalarda arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır. Bu uyuşmazlıklarda sözleşmeli üretim konusunda uzmanlık eğitimi almış olan arabulucular; bu eğitimi alanların bulunmaması durumunda diğer arabulucular görevlendirilir, hükmüne yer verilmiştir.

Tarımsal üretim nedir?

Sözleşmeli (tarım) üretim modeli, firmalar ve üreticiler arasında ürünün ekim- dikim zamanında veya çiftçinin belirli bir ekiliş alanı ve üretimi gerçekleştirme sorumluluğunu yüklemesine karşın, firmaların da elde edilecek ürünü belirli şartlarda garantili almasına dayalı üretim ve pazarlama şeklidir.

Diğer dava şartı arabuluculuklardan farklı olarak Arabulucu, yapılan başvuruyu görevlendirildiği tarihten itibaren iki hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hâllerde arabulucu tarafından en fazla bir hafta uzatılabilir. Bu bendin uygulama yönetmeliği ise  Tarım ve Orman Bakanlığının görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca çıkarılacaktır. Sözleşmeli üretim konusunda bir uzmanlık eğitimi henüz verilmemiş olup, bu konuda Arabuluculuk Daire Başkanlığı tarafından arabuluculara henüz bir bilgilendirme de yapılmadı.

6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu 2012 yılında henüz arabuluculuk uygulamaları başlamadan yürürlüğe girmiş olup, birçok yönden eksiği bulunmaktadır. Çeşitli tarihlerde çıkan yasalarla birçok yama yapılmıştır. Uzun süredir taslağı konuşulan ancak arabulucularla paylaşılmayan yeni Arabuluculuk Kanununu beklerken, önemli değişiklikler içeren 7. Yargı paketinin arabuluculuğa ilişkin hükümleri çok önemlidir.

Av.Arb.Yüksel Okyay Evren

Okyay | Evren

Avukatlık & Arabuluculuk Ofisi